Zakład Socjologii Pogranicza

Znajdujesz się w: Strona główna > Instytut > Struktura > Zakłady i pracownie > Zakład Socjologii Pogranicza

Pracownicy

Dr hab. Kamilla Dolińska, prof. UWr (kierownik zakładu)
Dr hab. Julita Makaro prof. UWr
Dr hab. Elżbieta Opiłowska prof. UWr
Dr hab. Marcin Dębicki prof. UWr
Dr hab. Natalia Niedźwiecka-Iwańczak
Prof. dr hab. Zbigniew Kurcz (emerytowany profesor)
Dr Agnieszka Bielewska
Dr Irena Szlachcic (emerytowany pracownik)

Doktoranci

Mgr Anna Korotusz-Mirecka – „Tożsamość współczesnych mieszkańców Górnego Śląska”
Mgr Maciej Śledź – „Rola gier wideo w życiu osób niepełnosprawnych”

Historia zakładu

Powstanie zakładu wyzwoliły przemiany polityczne lat dziewięćdziesiątych XX wieku w Europie środkowo-Wschodniej. W wyniku tych przemian granice państwowe stały się bardziej otwarte i przepuszczalne, co skutkowało skokowym wzrostem podejmowanych podróży. Ich uczestnicy kierowali się zwykle na obszary pograniczy, gdzie ujawniły się nieznane wcześniej procesy i zjawiska biorące początek w żywiołowej wymianie ekonomicznej, ale sięgające swoimi konsekwencjami głębiej – do przemian w strukturze społecznej i kulturze. Zakład Socjologii Pogranicza powstał w 1997 r. na wniosek dr-a hab. Zbigniewa Kurcza, który już od 1990 r. prowadził badania własne na pograniczu polsko-niemieckim, co dokumentuje pionierska publikacja zamieszczona w „Przeglądzie Zachodnim” w 1991 roku. W chwili powstania w skład Zakładu weszli: dr Elżbieta Baczyńska, dr Jan Kurek, dr Irena Szlachcic. Dr E. Baczyńska podjęła problematykę patologii na pograniczach,
dr J.Kurek - kwestię kultu religijnego na pograniczu, dr I. Szlachcic badała tożsamość mieszkańców pogranicza czesko-niemiecko-polskiego w wymiarze międzygeneracyjnym. Kolejni pracownicy byli zatrudniani wraz z uzyskaniem stopnia doktora i rekrutowali się spośród seminarzystów profesora Zbigniewa Kurcza, dr Julita Makaro (od 2003 r.), dr Marcin Dębicki (od 2008 r.), dr Kamilla Dolińska (od 2008 r.), dr Natalia Niedżwiecka-Iwańczak (od 2008 r.). W 2016 r. pracę w Zakładzie podjęła dr Elżbieta Opiłowska, która jako adiunkt w Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta przez wiele lat współpracowała z profesorem Z. Kurczem, a z czasem z innymi członkami zespołu. W 2014 r. wystąpiła ona z projektem powołania Ośrodka Badań Regionalnych i Obszarów Pogranicza, co stało sie faktem i obecnie pracownicy Zakładu Socjologii Pogranicza stanowią zarazem kadrę naukowo-badawczą dla tego ośrodka. Po obronie pracy doktorskiej, przygotowanej pod kierunkiem profesora Z. Kurcza ( promotor pomocniczy – dr Kamila Dolińska), w 2019 r. pracę w Zakładzie, a zarazem w OBROP, podjęła dr Justyna Kajta. Wspomniani wcześniej pracownicy Zakładu: J. Makaro, M. Dębicki, E. Opiłowska, K. Dolińska, N. Niedźwiecka-Iwańczak w latach 2015-2019 uzyskali stopień naukowy doktora habilitowanego. Pracownicy Zakładu w różnym czasie byli nagradzani za działalność naukowo-badawczą dokumentowaną publikacjami (profesor Z. Kurcz - Nagroda Ministra Edukacji i Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, dr J. Makaro – Nagroda im. Stanisława Ossowskiego przyznawana przez Polskie Towarzystwo Socjologiczne, dr N. Niedźwiecka-Iwańczak – Nagroda im. Piotra Dobrowolskiego przyznawana przez Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych).

Główne kierunki badań

Kierunki badań Zakładu Socjologii Pogranicza dotyczą kilku obszarów zainteresowań, przy czym punkt wyjścia stanowią pogranicza państwowo-narodowe i kwestie etniczne. Po pierwsze, o podejmowaniu badań decydują procesy globalizacji i integracji oraz ich konsekwencje w postaci konkretnych przemian społeczno-gospodarczych na wybranych pograniczach. Przykładem mogą być zrealizowane projekty w sprawie wpływu bezwizowego ruchu sąsiadów czy zniesienia kontroli granicznych na sytuację pogranicza i jego mieszkańców. Po drugie, na podejmowanie badań wpływa dążenie do syntezy, porównań, poszukiwania zasad i prawidłowości regulujących życie na pograniczach. Tu przykładem są badania zmierzające do porównania miast pogranicza, a także pogranicza zachodniego w ogóle z innymi pograniczami Polski. Po trzecie, kierunki badań wyznacza refleksja nad samym pograniczem, jego ewoluowaniem w stronę transgranicza, relacje w sąsiedztwie kultur i narodów. Ten kierunek badań ilustrują prace poświecone pojmowaniu pogranicza, jego administracyjnemu i społecznemu wymiarowi oraz poznaniu relacji między narodowymi sąsiadami. Po czwarte, wysiłki badawcze są zorientowane na odkrywanie i kształtowanie nowej subdyscypliny – socjologii pogranicza. W tym przypadku następuje orientacja na przedmiot zainteresowań i miejsce socjologii pogranicza wśród innych socjologii szczegółowych. Patrząc dosłownie na kierunki badań Zakładu Socjologii Pogranicza podkreślić należy, że dotyczą one głównie pograniczy z Niemcami i Czechami, choć w dorobku Zakładu są też prace poświecone pograniczom z Litwą, Ukrainą, Słowacją, Białorusią i Rosją. Poza tym realizowane są badania w zakresie mniejszości narodowych i etnicznych, sąsiedztw narodowych, wielokulturowości i transnarodowości. Znaczny dorobek w wymienionych zakresach dokumentują publikacje zgłoszone w ramach charakterystyki pracowników na stronie Instytutu Socjologii.

Organizacja wydarzeń naukowych

- Międzynarodowa konferencja naukowa – „Problemy społeczno-gospodarcze na pograniczach”, 11-13 kwietnia 2000.

-Międzynarodowa konferencja – „Polskie pogranicza w procesie przemian”, cz. I, 23 – 25 kwietnia 2007.

-Międzynarodowa konferencja naukowa – „Polskie pogranicza w procesie przemian” cz. II, 25-27 maja 2010.

-Międzynarodowa konferencja naukowa – „Polskie pogranicza w procesie przemian” cz. III, 27-28 maja 2013.

-Międzynarodowa konferencja naukowa – „Polskie pogranicza w procesie przemian” cz. IV, 24-25 maja 2016 roku.

- Międzynarodowa konferencja naukowa- „Polskie pogranicza w procesie przemian” cz. V, 23-24 maja 2018.

-Międzynarodowa konferencja naukowa – „Sąsiedztwa III RP. Litwa”, 11-13 kwietnia 2011.

-Międzynarodowa konferencja naukowa – „Sąsiedztwa III RP. Czechy”, 19-20 kwietnia 2012.

- Międzynarodowa konferencja naukowa – „Sąsiedztwa III RP, Ukraina", 10-11 kwietnia 2014.

- Międzynarodowa konferencja naukowa – "Sąsiedztwa III RP. Rosja", 15-16 października 2015.

- Międzynarodowa konferencja naukowa – „Sąsiedztwa III RP. Słowacja", 1-2 grudnia 2016.

- Międzynarodowa konferencja naukowa – „Sąsiedztwa III RP. Białoruś", 5-6 kwietnia 2018.

- Międzynarodowa konferencja naukowa – „Sąsiedztwa III RP. Niemcy”, 4-5 kwietnia 2019.

Materiały ze wszystkich wymienionych konferencji są dostępne w pracach zbiorowych
o takich samych tytułach, jak nazwy konferencji.

- Ogólnokrajowa konferencja naukowa - "Wielokulturowość polskich miast. Teoria, praktyka, polityka", 3-4 grudnia 2020

Współpraca naukowa

Zakład Socjologii Pogranicza podejmował współpracę z licznymi ośrodkami krajowymi i zagranicznymi dla których badanie pograniczy stanowiło ważny element naukowej tożsamości. Współpraca nie przyjmowała zinstytucjonalizowanego charakteru na podstawie oficjalnie zawieranych umów, ale była realizowana w praktycznych działaniach: udział w seminariach i warsztatach, zorientowane na podjęcie wskazanych tematów, uczestnictwo w konferencjach organizowanych przez partnera, wspólny udział w grupach tematycznych na ogólnopolskich zjazdach socjologicznych, prowadzenie badań w ramach wspólnych projektów, przygotowanie publikacji uwzględniających specyficzne obszary zainteresowań stron współpracy. O kierunkach, charakterze i zakresie współpracy decydowały realizowane projekty badawcze oraz badania własne pracowników. Partnerzy współpracy: Uniwersytet w Białymstoku, Uniwersytet w Getyndze, Czeska Akademia Nauk z siedzibą w Ústi nad Łabą, Uniwersytet Zielonogórski, Uniwersytet w Lipsku, Instytut Infrastruktury Kulturalnej Saksonii z siedzibą w Görlitz, Instytut Zachodni w Poznaniu, Uniwersytet Szczeciński, UMCS z Lublina, Europejski Uniwersytet Viadrina we Frankfurcie nad Odrą, Uniwersytet Rzeszowski, Polskie Towarzystwo Socjologiczne - Odział we Wrocławiu, Wyższa Szkoła Techniki, Gospodarki i Nauk Społecznych Görlitz-Zittau, Uniwersytet Południowej Danii w Sønderborg, Stowarzyszenie Naukowców Polaków Litwy. Pracownicy Zakładu działają na rzecz zainteresowania problematyką narodowościową i pograniczy innych socjologów oraz popularyzowania wiedzy i wyników badań wśród szerszej publiczności. O tej działalności najpełniej świadczy powołanie z ich inicjatywy Sekcji Socjologii Etniczności w strukturach Polskiego Towarzystwa Socjologicznego oraz popularyzowanie nauki przez współorganizację spotkań w ramach wydarzeń „Socjologiczne Niedziele w Panto Café” i „SocjoPercepcja w Recepcji”.

Działalność dydaktyczna

Członkowie Zakładu Socjologii Pogranicza, jako pracownicy Instytutu Socjologii, prowadzą szereg zajęć z przedmiotów kanonicznych dla kierunku socjologia, a ponadto znaczną ilość przedmiotów poświęconych problematyce granic i pograniczy oraz sprawom narodowościowym. Czynią to zarówno w ramach studiów socjologicznych, jak też na innych kierunkach studiów. Szereg przedmiotów z autorskim opracowaniem stanowi stały element w programach studiów, inne mają charakter fakultatywny, przy czym część z nich prowadzona jest w ramach studiów anglojęzycznych. W Instytucie Socjologii powstało wiele prac doktorskich skupionych na problematyce realizowanej przez Zakład, a pracownicy naukowo-dydaktyczni są przygotowani do podjęcia opieki nad studentami Kolegium Doktorskiego oraz osobami spoza jego struktur, jeśli ich zainteresowania, osiągnięcia i zgłoszone projekty będą spełniać określone warunki.